Đại diện thường trực Việt Nam tại IAEA Nguyễn Trung Kiên và ông Hua Liu, Phó Tổng Giám đốc IAEA kiêm Vụ trưởng Vụ Hợp tác kỹ thuật,
đã ký kết Khung Chương trình quốc gia hợp tác giữa IAEA và Việt Nam giai đoạn 2022-2027
Bà Trần Bích Ngọc, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Năng lượng nguyên tử cho biết Chính phủ Việt Nam khẳng định chính sách nhất quán về ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình, bảo đảm an toàn, an ninh và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.
Kể từ khi gia nhập Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) vào năm 1957, hợp tác của Việt Nam với tổ chức này đã không ngừng phát triển thông qua các dự án hợp tác kỹ thuật (TC) dựa trên khuôn khổ các Khung Chương trình quốc gia (CPF) mà hai bên cùng nhau ký kết. Tính đến thời điểm này, hai bên đã có bốn CPF cho các giai đoạn 2003-2008, 2011-2015, 2016-2020 và 2021-2027, làm cơ sở để triển khai hiệu quả các hoạt động hợp tác của hai bên. Trung bình mỗi năm, IAEA viện trợ cho Việt Nam khoảng 6-7 dự án quốc gia với tổng kinh phí khoảng 1 triệu USD/năm tập trung vào các lĩnh vực: an toàn, an ninh và thanh sát hạt nhân, ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình trong y tế, nông nghiệp, công nghiệp, v.v. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng tham gia vào hàng trăm dự án TC vùng (RAS) và liên vùng (INT) nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ trong các lĩnh vực kể trên. Năm 2018, Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam đã ký Thỏa thuận thành lập Trung tâm hợp tác với IAEA về nước và môi trường để triển khai nghiên cứu, ứng dụng kỹ thuật hạt nhân và đồng vị trong quản lý tài nguyên nước và môi trường ở Việt Nam cũng như quản lý tổng hợp lưu vực sông và vùng ven biển khu vực Đông Nam Á.
Trong nhiều năm, sông Nhuệ ở Việt Nam bị ô nhiễm nặng nề do thực vật và tảo phát triển quá mức làm ảnh hưởng đến ngành thủy sản và du lịch, đe dọa đến sinh kế của hơn 200.000 người. Được sự hỗ trợ của IAEA và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO), các chuyên gia Việt Nam đã sử dụng đồng vị bền để xác định việc sử dụng quá nhiều phân bón ở các hộ canh tác gần đó chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm này. Từ đó, nông dân đã thay đổi cách sử dụng phân bón dẫn đến góp phần giảm thiểu lượng nước thải và ô nhiễm cũng như cải thiện chất lượng nước.
Thúc đẩy an toàn và an ninh lương thực
Biến đổi khí hậu làm cho tình trạng hạn hán và nhiễm mặn ngày càng trầm trọng và đe dọa an ninh lương thực. Nhờ công nghệ chiếu xạ, các nhà khoa học Việt Nam đã phát triển được các giống lúa mới có khả năng chịu hạn và năng suất cao hơn, mang lại lợi ích cho hơn 300.000 nông dân. Năm 2019, Việt Nam chiếu xạ trung bình 200 tấn trái cây tươi xuất khẩu mỗi tuần để bảo vệ nông sản khỏi sâu bệnh và giữ được chất dinh dưỡng, hương vị và màu sắc - điều kiện tiên quyết để xuất khẩu. Với sự hỗ trợ của IAEA và FAO, Việt Nam đã giảm được gánh nặng về tài chính do các quy định nghiêm ngặt về nhập khẩu từ các quốc gia khác.
Nâng cao năng lực điều trị bệnh ung thư
Ung thư là nguyên nhân chính gây tử vong và là gánh nặng cho hệ thống chăm sóc sức khỏe của Việt Nam. Nhiều năm về trước, Việt Nam còn gặp nhiều hạn chế về các thiết bị xạ trị và mạng lưới kiểm soát ung thư. Năm 2018, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố Việt Nam có khoảng 165.000 ca ung thư và 115.000 ca tử vong do ung thư mỗi năm.
Trước tình hình đó, IAEA đã tích cực hỗ trợ Việt Nam thành lập các cơ sở xạ trị ung thư và đào tạo về các công nghệ điều trị mới nhât cho các chuyên gia y học.
Bà Phạm Thị Quỳnh Nga, Chuyên gia kỹ thuật của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết: “Cách đây vài năm, IAEA và WHO đã giúp Chính phủ Việt Nam nâng cao nhận thức và hỗ trợ kiểm soát ung thư cũng như tăng cường năng lực của hệ thống kiểm soát ung thư hiện tại với 44 cơ sở xạ trị trên khắp cả nước”.
Kiểm soát sự lây lan của các bệnh lây truyền từ động vật
Nhờ sự vào cuộc kịp thời của IAEA, FAO và Trung tâm Chẩn đoán Thú y trung ương, ngành chăn nuôi lợn của Việt Nam đã thoát khỏi làn sóng tàn phá của dịch tả lợn châu Phi vào năm 2019. Ngay sau khi có thông tin về dịch bùng phát tại Trung Quốc, Trung tâm phối hợp FAO/IAEA về kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp và thực phẩm đã đào tạo các chuyên gia thú y Việt Nam về chẩn đoán các bệnh truyền nhiễm từ động vật để từ đó thực hiện các biện pháp bảo vệ trang trại chăn nuôi lợn.
Bên cạnh dịch tả lợn châu Phi, Việt Nam còn phải đối mặt với bệnh viêm da nổi cục làm giảm sản lượng sữa của gia súc. Bằng cách chia sẻ kiến thức thông qua Mạng lưới Phòng thí nghiệm Chẩn đoán Thú y (VETLAB) của IAEA, các chuyên gia tại Trung tâm FAO/IAEA đã làm việc với các cơ quan liên quan của Việt Nam để hiểu rõ hơn và ngăn chặn sự lây lan của vi rút gây bệnh.
Bên cạnh đó, khi IAEA đưa ra Sáng kiến Hành động Tích hợp chống dịch bệnh lây truyền từ động vật (ZODIAC), Việt Nam đã tích cực tham gia sáng kiến này và đã đề cử Phòng thí nghiệm Quốc gia thuộc Trung tâm Chẩn đoán thú y trung ương là đơn vị tham gia triển khai dự án.
Bà Petra Nabil Salame, Chuyên gia Quản lý dự hợp tác kỹ thuật giữa IAEA và Việt Nam cho biết: “Thông qua các chương trình, dự án hợp tác kỹ thuật và các sáng kiến, IAEA đã hỗ trợ Việt Nam phát triển bền vững. Khoa học và công nghệ hạt nhân là những công cụ quan trọng và Việt Nam cho thấy cam kết mạnh mẽ sẽ tiếp tục đẩy mạnh những ứng dụng này để mang lại lợi ích cho đất nước”.
(Tổng hợp từ: http://vaea.gov.vn/470/news-detail/1493674/tin-tuc-su-kien/iaea-ho-tro-viet-nam-ve-ung-dung-khoa-hoc-va-cong-nghe-hat-nhan.html)